Ağrı Dağı takke buzulu hızla eriyor

Ağrı Dağı’nda telaş veren manzaralar…

Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Faruk Kaya, yaptığı açıklamada, 5 bin 137 metre ile Türkiye’nin en yüksek noktası olan Ağrı Dağı’nın sırf heybetiyle değil, doruğunu kaplayan takke buzulu ile de tanındığını belirtti.

Takke buzulunun hem bilim dünyası hem de bölge halkı için doğal, kültürel ve sembolik pahaya sahip olduğunu vurgulayan Kaya, “Son yüzyılda, bilhassa son 50 yılda yaşanan süratli küçülme bu eşsiz yapının geleceğini meçhul hale getirmiştir” dedi.

BUZUL ALANI 50 YILDA YARI YARIYA AZALDI

Bilimsel çalışmalar ve uydu manzaralarının takke buzulunun boyutlarındaki değişimi net halde ortaya koyduğunu aktaran Kaya, milyonlarca yıl evvel yaklaşık 70 kilometrekare olan buzul alanının, 1900’lerin başında 15 kilometrekareye, 1970’lerde ise 9-10 kilometrekareye kadar gerilediğini tabir etti.

Kaya, 1976-2011 yılları ortasında yılda ortalama 0,07 kilometrekare küçülme yaşandığını, bu devirde alanın yaklaşık yüzde 29 azaldığını, 1977-2024 devrinde ise küçülme suratının artarak yılda ortalama 0,095 kilometrekareye çıktığını söyledi.

Günümüzde buzul alanının 4,5-5 kilometrekareye düştüğünü kaydeden Kaya, “Bu sayılar, son 50 yılda buzul alanında yaklaşık yarı yarıya bir azalma manasına geliyor” diye konuştu.

2050’LERDE BUZULUN YARISI YOK OLABİLİR

Mevcut erime suratının sürmesi halinde 2050’li yıllarda buzulun yaklaşık yarısının daha eriyerek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacağını belirten Kaya, erimenin en önemli nedeninin global ısınma ve iklim değişikliği olduğunu vurguladı.

Kaya, “Dünya genelinde olduğu üzere Doğu Anadolu Bölgesi’nde de yaz sıcaklıklarının artması, sıcak hava dalgalarının daha sık ve uzun sürmesi, buzulların yaz aylarında daha fazla erimesine yol açmaktadır. Kar yağışında beklenen artış gerçekleşmediği için kışın biriken kar ölçüsü yaz erimesini telafi edememektedir” ifadelerini kullandı.

GÜNEY YAMAÇLAR DAHA FAZLA ERİYOR

Topoğrafik özelliklerin de erime sürecinde belirleyici rol oynadığını lisana getiren Kaya, Doğubayazıt tarafındaki güney yamaçlardaki buzulların daha süratli eridiğini, Iğdır’a bakan kuzey ve kuzeybatı yamaçlardaki buzulların ise görece daha korunaklı olduğundan kısmen varlığını sürdürdüğünü söyledi.

Kaya, “Önceleri yaklaşık 3 bin 500 metre düzeyine kadar sarkan buzullar, artık 4 bin 500 metrenin üzerine çekilmiş durumda.” dedi.

TARIM, HAYVANCILIK VE TURİZME TEHDİT

Buzulların küçülmesinin yaz sonu ve sonbaharda su kaynaklarının azalmasına yol açtığını belirten Kaya, bu durumun bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyetlerini olumsuz etkilediğini lisana getirdi.

Uzun vadede sulama suyunun azalmasının ziraî randımanı düşüreceğini, meraların zayıflamasına ve hayvancılık gelirlerinin azalmasına neden olacağını söz eden Kaya, “Bu gelişmeler kırsal göçü tetikleyebilir.” uyarısında bulundu.

Turizm açısından takke buzulunun tepenin görsel cazibesini ve dağcılık tecrübesinin değerli bir kesimini oluşturduğunu vurgulayan Kaya, erimenin turizm gelirlerinde düşüşe yol açabileceğini söyledi.

KÜLTÜREL MİRASIN GÖRSEL BOYUTU ZAYIFLIYOR

Ağrı Dağı’nın Nuh’un Gemisi efsanesi sayesinde üç semavi dinin ortak mirası olarak kabul edildiğini hatırlatan Kaya, “Buzulların kaybı, bu sembolik pahanın görsel boyutunu zayıflatabilir. Ağrı, monoteist inançların görkemini ve dağcıların tatminini birebir anda barındıran ender yerlerden biridir. Erime süreci, sırf doğal bir kayıp değil, kültürel hafızada da silinmez izler bırakabilecek bir dönüşümdür” dedi.

BUZULUN KORUNMASI İÇİN ACİL TEDBİR ÇAĞRISI

Takke buzulunun tertipli olarak uydu ve arazi ölçümleriyle izlenmesi gerektiğini belirten Kaya, mahallî halkın mümkün jeolojik tehlikeler hakkında bilinçlendirilmesinin ve tarımda su tasarrufu sağlayan tekniklerin hayata geçirilmesinin zarurî olduğunu vurguladı.

Kaya, “Küresel iklim değişikliğiyle uğraş, lokal ölçekte su kaynaklarının faal idaresi ve erken ikaz sistemlerinin kurulması, buzulların ve onların beslediği ömür biçimlerinin korunması açısından hayati ehemmiyet taşımaktadır. Takke buzulu sadece eriyen bir buz kütlesi değil; iklimin, tabiatın, kültürün ve inancın ortak hafızasında yer alan, sessizce çekilen bir mirastır” diye konuştu.