Uzmanlar “Deniz ısı dalgaları” konusunda ikazda bulundu.

Uzmanlar, iklim değişikliğinin tesiriyle artan atmosfer ve deniz suyu sıcaklıklarının “deniz ısı dalgalarına” yol açtığınını belirtiyor.

FIRTINA, KASIRGA OLUŞTURABİLİR

Deniz ısı dalgaları daha yüksek deniz suyu sıcaklıklarına ve fırtına, kasırga üzere çok hava olaylarının görülmesine neden olabileceğini düşünülüyor.

DENİZ YÜZEY SUYU ISINIYOR

ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi (NOAA) datalarına nazaran, 2024’ün birinci 10 ayında global ortalama deniz yüzey suyu sıcaklığı, uzun yıllar ortalamasının 0,99 derece üzerinde seyrederken bu aralık, deniz yüzey suyunun en sıcak olduğu ocak-ekim devri olarak kayıtlara geçti.

Deniz yüzey suyundaki sıcaklık artışları, bilim insanlarının iklim değişikliği tesiriyle deniz suyu sıcaklıklarında olağanın üzerinde ya da altında kısa müddetli değişimler biçiminde tanımladığı “deniz ısı dalgaları”nın oluşumunu daha sık ve şiddetli hale getiriyor.

CİDDİ TEHDİT

Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Deniz Bilimleri Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Şükrü Turan Beşiktepe, iklim değişikliği nedeniyle deniz suyu sıcaklıklarında sistemli bir artış gözlemlendiğini, bunun dışında bilhassa yaz aylarında denizlerdeki ani sıcaklık değişimlerinin de deniz ekosistemlerini önemli biçimde tehdit edebileceğini belirtti.

İklim değişikliğinin tesiriyle dünya genelinde hem atmosferde hem de denizlerde sıcaklıkların sistemli artış eğilimi gösterdiğini anlatan Beşiktepe, deniz suyu sıcaklıklarının yıllık ortalamada Ege Denizi’nde 0,05, Marmara Denizi’nde 0,064, Karadeniz’de 0,06, Akdeniz’in genelinde ise 0,04 derece arttığını bildirdi.

Isınmanın öbür bir tesirinin de “deniz ısı dalgaları” olduğuna dikkati çeken Beşiktepe, “İklim değişikliğinin tesiriyle ‘deniz ısı dalgaları’ oluşmaya başladı ki bu, deniz suyu sıcaklığının mevsimsel ortalamanın yüzde 10’unu aşarak en az 4-5 gün boyunca yüksek seyretmesi ya da tekrar yüzde 10 daha düşük seyretmesi durumudur. Birinci olarak 2009’da yayımlanan bir çalışmada, Akdeniz’de deniz suyu sıcaklığının makul bir müddet için olağandışı yükselmesi halinde kayıtlara geçti.” dedi.

“SÜPER DENİZ ISI DALGALARI KAVRAMI LİTERATÜRE GİRDİ”

Deniz ısı dalgalarının ısı akışlarını güçlü bir formda artıracağı ve son yıllarda Akdeniz’de görülen ve “Medicanes” ismi verilen tropikal kasırgalara emsal atmosferik düşük basınç sistemlerinin ağırlaşacağı öngörüsünü paylaşan Beşiktepe, ağır ve kalıcı deniz ısı dalgalarının atmosferik siklonların özelliklerini, yoğunluk, rota ve karaya çıkış pozisyonlarını değerli ölçüde etkilediğine dikkati çekti.

Beşiktepe, “Yoğun ve kalıcı deniz ısı dalgalarının hassas ve zımnî ısı akışlarının toplamını yaklaşık yüzde 50, rüzgar suratını yüzde 15 ve yağış düzeyini yüzde 44 artırabileceği gösteriliyor. Bunun bilhassa değişen bir iklim bağlamında derin sosyoekonomik tesirlerinin olabileceği aşikardır.” tabirlerini kullandı.

EL NİNO VE KUZEY ATLANTİK SALINIMI

El Nino ve Kuzey Atlantik salınımı üzere global atmosfer olaylarının, deniz ısı dalgalarının başlamasında büyük rol oynadığına işaret eden Beşiktepe, kelamlarını şöyle sürdürdü:

İklim değişikliği ile birlikte bu cins ekstrem olayların sıklığı ve şiddeti artıyor. Denizlerin fizikî özellikleri, bu olayların mühleti ve şiddetini denetim ediyor. Denizden atmosfere olan geri besleme nedeniyle, denizlerdeki ani sıcaklık artışlarının atmosfer olaylarını etkilemesi kaçınılmaz. Hava iddia modellerinin deniz ısı dalgalarını dikkate alması, iddiaların doğruluğu açısından gerekiyor. Meteoroloji istasyonlarının hepsi karada bulunuyor, denizler çok az takip ediliyor. Deniz-atmosfer ilgisinin daha yeterli uygulandığı atmosfer modelleri, iklim değişikliği tesiriyle öngörülmesi zorlaşan meteorolojik kestirimleri daha dengeli hale getirebilir.

3 KAT ARTTI

Beşiktepe, atmosfer sıcaklığındaki yükselme eğilimiyle paralellik gösteren deniz ısı dalgalarının sıklığının ve şiddetinin 2009’dan bu yana 3 kat arttığını ve “süper deniz ısı dalgaları” kavramının literatüre girdiğini kaydetti.

Deniz ısı dalgalarının uzun periyodik tesirlerinin yıkıcı olabileceği ikazında bulunan Beşiktepe, “2020 yılında Karadeniz’de 120 gün, 2019’da Marmara’da 90 gün ve 2021’de Ege’de 68 gün süren deniz ısı dalgaları gözlemlendi. Bu durum, Marmara Denizi üzere hassas ekosistemlerde müsilaj üzere meseleleri tetikleyebilir. Marmara Denizi’nde ortalama sıcaklığın 2-3 derece üzerine çıkan haftalık, aylık ısınmalar, deniz ısı dalgası olarak tanımlanabilir. Uzun süren bu olaylar, bilhassa Marmara üzere hassas ekosistemlerde büyük hasara neden oluyor. Marmara ve Karadeniz üzere katmanlı denizlerde ısı dalgaları daha uzun sürebiliyor. Yüksek deniz suyu sıcaklıkları, müsilaj oluşumunu tetikleyen faktörlerden biri olabilir. Bizim araştırmalarımız da bu bağlamda sıcaklık artışının müsilaj üzerindeki tesirlerini anlamaya yönelik.” diye konuştu.

ATMOSFERİK OLAYLAR VE YAĞIŞ REJİMİNE TESİRİ

Deniz ısı dalgalarının en ağır ve şiddetli yaşandığı periyotların 2019 ve 2023 yılları olduğu bilgisini veren Beşiktepe, şunları söyledi:

İklim değişikliğinin sıcak noktası olan Akdeniz, bilhassa son 10 yılda ağır deniz ısı dalgalarına maruz kaldı ve model projeksiyonları, global ısınma nedeniyle bunun Akdeniz’de daha uzun vadeli ve daha ağır olacağını öngörüyor. Bu durum Türkiye’deki yağış rejimlerinde dengesizliklere yol açarak bölgelerin fiziki yapılarından ötürü Karadeniz’de çok yağış, Akdeniz’de ise kuraklık üzere olayların şiddetini artıracaktır. Bulundukları bölgedeki atmosfer sıcaklığını artıran deniz ısı dalgaları, daha yüksek deniz suyu sıcaklıklarına, fırtınalar ve kasırgalar üzere çok hava olaylarına neden olabilir ve su döngüsünü bozabilir; karada sel, kuraklık ve orman yangını mümkünlüğünü artırabilir.

YILLIK 3 MİLYAR DOLAR KAYIP

Deniz ısı dalgalarının denizdeki ekonomik çeşitleri de olumsuz etkilediğini ve yıllık yaklaşık 3 milyar dolar kayba neden olduğunu kaydeden Beşiktepe, “Midye ve balık çiftliklerinde ani sıcaklık yükselmesiyle toplu vefatlar görülebilir. Bilhassa Karadeniz’de yetiştirilen somon üzere soğuk su cinsleri, 3-4 derecelik uzun vadeli sıcaklıklara maruz kaldıklarında önemli ekonomik kayıplar yaşanabiliyor.” bilgisini paylaştı.

YÜKSEK SICAKLIKLAR CANLI VEFATLARINA NEDEN OLUYOR

Akdeniz’deki soğuk su mercanlarının ısı dalgalarından büyük ziyan gördüğünün ve deniz tabanında yaşayan tüm canlıların, tıpkı mercanlar üzere yüksek sıcaklıklar nedeniyle mevte kadar uzanan önemli bir tehdit altında bulunduğunun altını çizen Beşiktepe, kelamlarını şöyle tamamladı:

Deniz ısı dalgalarının ülkemiz denizleri üzerine tesirlerini anlamak için araştırma kapasitesi, kâfi müşahede sistemleri oluşturmak ve tedbir almak için yeni kestirim sistemleri kurmak gerekiyor. Bilim insanları, siyaset yapıcılar, lokal idare organları, özel dal ve sivil toplum üzere çok çeşitli paydaşlar, deniz ısı dalgalarıyla ilgili farkındalık oluşturarak, tesirlerini azaltarak ahenk stratejileri geliştirilebilir.