Ne kedisiz ne de kitapsız sözü ekseninde edebiyatta kediler

Türk ve dünya edebiyatında kediler çok kullanılan bir metafor olarak karşımıza çıkmaktadır. Dünya edebiyatına taraf veren usta kalemlerin en yakın dostları, sırdaşları ise her vakit kediler olmuştur.

Dostoyevski’nin Hata ve Cezası’nın unutulmaz karakteri Raskolnikov’un ağlayarak bir atın boynuna sarıldığı sahne…

Usta şair ve müelliflerin ortaya koyduğu yapıtları kadar, taşıdıkları kedi sevgisi de her vakit merak konusu oldu. Türk ve dünya edebiyatının en sevilen isimleri ortasında yer alan Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Tomris Uyar, Orhan Veli Kanık, Nazım Hikmet, Metin Altıok, Oktay Rifat, Erol Güney, Behçet Necatigil, Ece Ayhan, Melih Cevdet Anday, Necip Fazıl Kısakürek, Nilgün Marmara, Haydar Ergülen, Sylvia Plath, Edgar Allan Poe, Jean Paul Sartre, Frida Kahlo ve Bukowski, gerek kedileri gerekse kediler üzerine yazdıklarıyla tanındı ve çok konuşuldu.

Kışkırtıcı filozof Nietzsche’nin meczupluk krizlerinden birinde kırbaçlanmış bir cet tutunarak ağlaması, Ursula K. Le Guin’in Yerdeniz kitaplarındaki haşin ejderhalar, Edgar Allan Poe’nun kuzgunu…

Pek çok şiir, roman ve hikayeye mevzu olan kediler, bazen ilham kaynağı olarak işaret edildi, bazen de dünyaya farklı gözlerle bakan şair ve yazarların yalnızlığını paylaştığı yoldaşı ve dostu olarak, en az sahipleri müellif ve şairler kadar ilgi gördü.öç3l223

YAZARLARIN KEDİ SEVGİLERİ

Bir de muharrirlerin, şairlerin tahminen bir sığınma alanı olarak gördükleri kedi sevgileri… Ahmet Hamdi Tanpınar’ın kara kedisiyle çektirdiği fotoğrafı meşhurdur. Sabit Fikir mecmuasında Mustafa Akar’ın verdiği bilgilere nazaran, kediler müelliflerin vazgeçlmezleri ortasındaki yerini her daim korumuş.

EDEBİYATIN BAŞ KARAKTERLERİ

Ya ötekiler, Mustafa Kutlu ve İbrahim Tenekeci’nin Latife kuşlarına olan sevgileri… Süleyman Çobanoğlu daima bir Kangal beslemeye heves etti. Tomris Uyar ve Bilge Karasu’nun kedi sevgileri malum. Kaç hikayelerinin, yazılarının baş karakteri oldu böylelikle kediler.

EDEBİYATÇILARIN CANLILARA OLAN İLGİSİ

Edebiyatçıların başka canlılara karşı gösterdikleri bu ilginin altında fıtratla alakalı bir gerçeğin yattığına inanıyorum. Müellifler, şairler insanı ve beşere dair problemleri anlatırken, hakikatin çeperlerinde dolanıyorlar, o çeperi delip geçeni çok az olabilir.

İBNİ HALDUN’UN TESPİTİ

Yine de rahatsız ruhların bu macerası bize çok şey söylüyor. İbn Arabî’nin bu mevzudaki tespiti ise mükemmel. Hazret, nefsini ehlileştirdikçe yabanî canlıların kendisinden kaçmadığını keşfeder ormandaki seyahatlerinde.

İçindeki nefs öldükçe, öbür canlılarla dolaysız bir yakınlaşma kurar. Bizde de vardır; eski dervişleri anlatan çizimlerde, çabucak yanlarında bir geyik, bir karaca olduğunu fark ederiz.

EDEBİYATIN ÖBÜR CANLILARI

Demek nefsle birlikte insanın içindeki o yabanilik de ölüyor, geriye kalan hakikat ise kosmosla bağ kurmamızı, onla yakınlaşmamızı sağlıyor.

Edebiyatın öbür canlıları -kediler, kuzgunlar, ejderhalar- içimizdeki yabanî tadı anlamamızdaki en büyük yardımcılarımız. O vakit biz de tekrarlayalım Karasu’nun deyimleşmiş öğüdünü: Ne kitapsız, ne kedisiz…