Tahtta kaldığı 33 yıl boyunca, yıkılmaya yüz tutan bir devleti ileri düzeylere taşıyan 2. Abdülhamid’in en değerli projelerinden biriydi Hicaz Demiryolu.
Ondan evvel Osmanlı topraklarında inşa edilen birinci demir yolu İskenderiye-Kahire sınırında hizmete alındı.
EN KIYMETLİ EKONOMİK PROJELERDEN BİRİSİ
İngilizlerin, devrin Mısır valisinin dayanağıyla gerçekleştirdiği bu projeyi, Anadolu ve Rumeli’de inşa edilen demir yolu sınırları takip etti.
Osmanlı coğrafyasındaki demir yollarından, gerek uzunluğu gerek askeri, siyasi ve ekonomik potansiyeli nedeniyle en kıymetlisi Hicaz Demiryolu’ydu.
HACCA GİTMEYİ KOLAYLAŞTIRACAK, TİCARETİN ARTMASINI SAĞLAYACAKTI
Şam ile Der’a ortasındaki demir yolunun inşa fikri, Alman asıllı Amerikalı mühendis Charles Zimpel tarafından Kızıldeniz ve Şam’ı birleştirme kanısına dayanıyordu.
Bu teklif, Osmanlı’nın siyasi ve iktisadi kuralları nedeniyle hayata geçirilemezken, İstanbul’la Hicaz’ı birleştirecek bir sınırın üretimine dair birçok proje hazırlandı.
Sultan Abdülhamid, Osmanlı padişahı olmasının yanı sıra taşıdığı İslam halifesi unvanı gereği Hicaz’a çok ehemmiyet veriyordu.
Bu unvanın verdiği gücü kuvvetlendirmek, İslam coğrafyasının birliğine katkı sunmak için demir yolu projesi hayati bir değer taşıyordu.
BÜYÜK BİR SEVİNÇLE KARŞILANDI
Hicaz Demiryolu Projesi, uzak coğrafyalardaki Müslümanlar ortasında büyük bir sevinçle karşılandı. Proje sayesinde daha fazla Müslüman, daha kısa müddette Hac görevini yerine getirebilecekti.
Dini açıdan sağlayacağı kolaylıklar kadar gündeme gelmese de demir yolu projesinin en kıymetli gayelerinden biri, asker sevkiyatının daha süratli gerçekleştirmekti.
Proje, ulusal bir siyaset olduğundan Osmanlı topraklarındaki servetin, endüstrinin ve ticaretin artmasına da katkı sağlayacak, sınırın geçtiği yerler gelişecekti.
DEMİRYOLU İNŞAATI İÇİN KOMİSYON-I ALİ
Projenin hayata geçirilmesine karar verilen 2 Mayıs 1900’de İstanbul’da, Komisyon-ı Ali kuruldu. Şahsen padişahın başkanlık ettiği kurul, demir yolu inşaatı çalışmalarında yetkili kılınan bir kurumdu.
Komisyon, çizginin inşası, çalışmalar için gerekli olan ray, vagon, travers, lokomotif, çimento, kireç̧ üzere eserlerin temini, mühendis ve memurların tayini, çalışmada misyon alanların maaşlarının ödenmesi ve bütün faaliyetlerin denetlenmesi misyonlarını üstlendi.
Bu komitenin yanı sıra Şam, Beyrut ve Hayfa’da da kurullar kuruldu.
İNŞA SÜRECİ NASILDI?
Hicaz Demiryolu’nun inşasına, Sultan Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıl dönümüne denk gelen 1 Eylül 1900’de başlandı. Sınırın genişliği rayların dahilinden itibaren 1 metre 5 santim olarak belirlendi.
Müzeyrib-Der’a ortasındaki 11 kilometrelik kısım, 1 Eylül 1901’deki merasimle açıldı. Böylelikle çizginin tamamlanan birinci kısmı de gün yüzüne çıktı.
Hattın tamamlanan ikinci kısmı Der’a-Zerka kısmıydı. Bu kısmın de resmi açılışı 1 Eylül 1902’de yapıldı. Bu açılışın akabinde 17 Kasım 1902’de, sınırın 20 kilometrelik kısmı Zerka-Amman kısmı tamamlandı. 1 Eylül 1903’te Şam-Der’a çizgisinden tam bir yıl sonra sınır, Maan’a kadar ulaştı.
Eylül 1906’ya gelindiğinde Şam-Hicaz sınırında 800 kilometrelik uzaklık tamamlandı. Tebük/El-ula kısmının da bitirilmesinin akabinde, gayrimüslimlerin buradan öteye geçmesi yasak olduğundan kalan kısımda Müslüman emekçiler vazife aldı.
Eylül 1908’e gelindiğinde çizginin uzunluğu bin 464 kilometreye ulaştı, maliyeti de 3 milyon lirayı geçmişti.
BAĞIŞ KAMPANYASINI SULTAN ABDÜLHAMİD BAŞLATTI
Osmanlı Devleti dışında sürdürülen bağış kampanyaları, daha çok Osmanlı diplomatik temsilcilerinin bulunduğu ülkelerde ağırlaşıyordu.
Mısır dışında, Fas, Rusya, Çin, Cava, Sumatra üzere Müslümanların yaşadığı bölgelerden Hicaz Demiryolu’na bağış yapılmıştı.
Ülke içindeki kampanyayı 50 bin liralık bağışıyla şahsen Sultan Abdülhamid başlattı. Üst seviye yöneticiler, din adamları, memurlar ve iş insanları da demir yolu çizgisi için bağışlar yaptı.
Ziraat Bankası kredilerinin de değerli bir yer tuttuğu inşa sürecinde, çizginin maliyetinin yaklaşık üçte biri yurt içi ve yurt dışı bağışlarla karşılanmıştı.
Bağışta bulunanlar için madalyalar hazırlanırken, bu sayede motivasyonun artması sağlanıyordu.
117 YIL EVVEL AÇILDI
Hicaz Demiryolu 450 kilometrelik Medine-Mekke kısmı bedevi atakları, emperyalistlerin siyasetleri nedeniyle bir türlü hayata geçirilemedi.
Bu nedenle hac görevinde sağlanacak olan kolaylık sonlu kaldı, çizginin en büyük katkısı askeri alanda kendini gösterdi.
Hicaz Demiryolu’nun 1 Eylül 1908’deki açılışın akabinde, Hayfa-Şam sınırında her gün, Şam-Medine sınırında haftada 3 gün seferler düzenlenmeye başlandı.
Hattın inşası sırasında 2 bin 666 kâgir köprü ve menfez, 7 demir köprü, 9 tünel, 96 istasyon, 7 gölet, 37 su deposu, iki hastane ve 3 atölye yapıldı.
SULTAN ABDÜLHAMİD’İN HAZRETİ PEYGAMBER’E SAYGISI
TRT Haber’in paylaştığı bilgilere nazaran Sultan 2. Abdülhamid, başından sonuna büyük emek verdiği ve her kademesiyle şahsen ilgilendiği Hicaz Demiryolu’nun Medine’ye yakın kısımlarında ise dayanılmaz bir inceliğe imza attı.
Mukaddes topraklarda gürültülü çalışılmasının Hazreti Peygamber’in ruhaniyetini rahatsız edeceğini düşünen Sultan Abdülhamid, ray altına keçe döşetmişti.