Şanghay İşbirliği Örgütü Zirvesi’nde “Tiencin Deklarasyonu” kabul edildi
Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) 25. Devlet Liderleri Kurulu Doruğu, Çin’in Tiencin kentinde gerçekleştirildi. Tepede, başkanlar sonuç bildirisi niteliğindeki “Tiencin Deklarasyonu”nu onayladı.
Bildiride, dünyada siyasetin, ekonomik durumun ve memleketler arası münasebetlerin öbür alanlarının derin ve tarihi dönüşümlerden geçtiği, milletlerarası sistemin bir yanda daha adil ve eşit temsile dayalı çok kutuplu bir istikamete giderken öbür yanda jeopolitik cepheleşmenin ağırlaştığı, bunun ŞİÖ bölgesinin ve dünyanın güvenlik ve istikrarına tehdit oluşturduğu belirtildi.
BM’DE ISLAHAT DAVETİ VE GLOBAL İKTİSAT UYARISI
ABD’de Lider Donald Trump periyodunda tarife artışlarına örtülü bir gönderme yapılan bildiride, global iktisadın, bilhassa milletlerarası ticaretin ve finans piyasalarının bu durumdan önemli manada olumsuz etkilendiği tabir edildi.
Bildiride, 2025 yılının İkinci Dünya Savaşı’nın bitişinin ve Birleşmiş Milletlerin (BM) kuruluşunun 80. yılı olduğu hatırlatılarak, “Barışçı ülkelerin Nazizm, faşizm ve militarizme karşı kazandığı zafer, dünya tarihinin gelişim tarafını belirledi, insanlığın barışçı kalkınmasını teminata alan istikrarlı bir milletlerarası münasebetler sisteminin kuruluşu için uygun şartları yarattı.” tabirine yer verildi.
Üye ülkelerin BM Kuralına ve memleketler arası hukukun genel kabul gören öbür unsurlarına bağlı olduğu, daha temsili, demokratik ve adil bir çok kutuplu dünya için BM’nin merkezi koordine edici rolünü tam manasıyla yerine getirmesi gerektiğine inandığı vurgulanan bildiride, gelişmekte olan ülkelerin BM idare organlarında temsilini sağlamak ve örgütün günün siyasi ve ekonomik gerçekliklerine adapte olabilmesi için gerekli ıslahatların yapılması istendi.
Liderler, İkinci Dünya Savaşı’nın bitişinin ve BM’nin kuruluşunun 80. yılı münasebetiyle farklı bir ortak açıklama da yayınladı.
“ŞANGHAY RUHUNA” BAĞLILIK VURGUSU
Bildiride üye ülkeler, halkların kendi siyasi, ekonomik ve toplumsal kalkınma güzergahını bağımsız olarak belirlemesi hakkını savunduklarını, egemenliğe, bağımsızlığa, toprak bütünlüğüne, eşitliğe hürmet, karşılıklı yarara, iç işlerine karışmama, güç kullanmama ve güç kullanma tehdidinde bulunmama prensiplerinin milletlerarası bağlantıların istikrarlı gelişiminin temeli olduğunun altını çizdi.
Üye ülkelerin ŞİÖ kaidesinin prensip ve gayelerine, karşılıklı hürmet, karşılıklı yarar, eşitlik, istişare, medeniyetlerin farklılıklarına hürmet ve ortak kalkınma arayışına dayalı “Şanghay ruhuna” bağlı kalacaklarına değinilen bildiride, memleketler arası ve bölgesel kriz hususlarının kolektif ve cepheleşmeye dayalı formda çözülmeye çalışılmasına karşı olunduğu tabir edildi.
Bildiride, Avrasya kıtasında eşit ve ayrılamaz bir güvenlik mimarisinin oluşumu için ŞİÖ çerçevesindeki işbirliğinin değeri vurgulandı ve bu bağlamda Belarus’un öncülüğünde formüle edilen 21. Yüzyılda Çeşitlilik ve Çok Kutupluluk İçin Avrasya Kuralı’nın değerine işaret edildi.
Üye ülkeler bildiride, insan haklarının üniversalliği, bölünmezliği ve birbirine bağlılığının, insan haklarına ve temel özgürlüklere hürmetin ehemmiyetini yinelerken, insan hakları meselelerinde ikili standartların benimsenmesine ve insan haklarının muhafaza mazeretiyle ülkelerin iç işlerine karışılmasına karşı olduklarını kaydetti.
Üye ülkeler, ayrıyeten ŞİÖ’nün bölgede barış, istikrar, kalkınma ve refahı sağlayacak biçimde inşasını daha fazla geliştirmek üzere “ŞİÖ 10 Yıllık Gelişim Stratejisi” ismini verdikleri bir belgeyi kabul etti.
“PAHALGAM SALDIRISINA KINAMA”
Bildiride, üye ülkeler terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkçılığa karşı ortak çabanın yanı sıra uyuşturucu ve silah kaçakçılığı üzere hudut aşan cürümlerle uğraşta işbirliğini sürdüreceklerini belirtirken, ŞİÖ Güvenlik Tehditleri ve Zorluklarına Karışık Bütünleşik Karşılık Merkezi ile ŞİÖ Uyuşturucu ile Gayret Merkezi kurulmasına ait mutabakatları imzaladı, ŞİÖ Stratejik Güvenlik Araştırma Merkezi kurulmasına ait öneriyi de dikkate aldıklarını kaydetti.
Üye ülkeler bildiride, terörizmin her tipi ve görünümünü kınadıklarını bildirirken, Pakistan’ın Belucistan bölgesinde 11 Mart’ta ve 21 Mayıs’ta yaşanan terör olaylarının yanı sıra Hindistan denetimindeki Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesinde 22 Nisan’da meydana gelen terör saldırısını kınadı.
Hindistan 26 kişinin öldürüldüğü terör saldırısından Pakistan’ı sorumlu tutmuş, 6 Mayıs’ta Pakistan toprakları ve Pakistan’ın denetimindeki Azad Keşmir bölgesine füze atakları düzenlemesiyle ŞİÖ üyesi iki ülke ortasında çatışmalar meydana gelmişti.
Liderler ayrıyeten bildiride Güneydoğu Asya ülkesi Laos’a “diyalog ortağı”, Bağımsız Devletler Topluluğuna (BDT) “gözlemci” statüsü verilmesini onayladıklarını duyurdu.
ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ
Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), birinci olarak 1996’da hudut güvenliği ve ekonomik işbirliği ittifakı olarak Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından oluşturuldu. O yıllarda “Şanghay Beşlisi” olarak anılan kümeye 2001’de Özbekistan’ın da dahil edilmesiyle örgütün kuruluşu gerçekleşti.
2017’de Kazakistan’da düzenlenen Astana Doruğu’nda Hindistan ve Pakistan’ın üyelik süreçleri tamamlanırken, 2021’de Tacikistan’da düzenlenen Duşanbe Tepesi’nde İran’ın, 2024’te Kazakistan’da düzenlenen Astana Tepesi’nde Belarus’un iştirakiyle örgütün üye sayısı 10’a ulaştı.
Moğolistan ve statüsü Eylül 2021’den bu yana faal durumda bulunmayan Afganistan, örgütte “gözlemci” olarak yer alırken ŞİÖ’nün, ortalarında Türkiye’nin de olduğu 14 ülkeyle “diyalog ortaklığı” bulunuyor.
Örgüt üyesi ülkelerin yüz ölçümlerinin toplamı, Avrasya kıta modülünün yaklaşık yüzde 65’ini kapsıyor, dünya nüfusunun yüzde 40’ını ve global gayrisafi hasılanın yüzde 30’unu temsil ediyor.
