Türkiye’yi etkisi altına alan Afrika sıcakları bunaltıyor

Sıcak hava dalgası Türkiye’yi tesiri altına alırken Afrika sıcakları, tekrar gündeme geldi.

Son günlerde yurt genelinde 40 dereceyi aşan sıcak hava dalgasının kaynağı olarak Afrika kıtası gösteriliyor.

“Afrika sıcağı” ya da “çöl sıcağı” tanımlamasının kaynağı olarak gösterilen Afrika kıtasının hava durumu ve Türkiye’de yalnızca birkaç gün süren fakat Afrika’nın birtakım bölgelerini aylarca etkileyen sıcaklıkların hayata olumsuz tesirleri araştırıldı. 

Buna nazaran Afrika kıtası, dünyanın en sıcak bölgelerine konut sahipliği yapıyor. Bilhassa Sahra Çölü, Etiyopya, Eritre ve Cibuti hududunda bulunan Danakil Çöküntüsü ve Sahel nesli, çok sıcaklıkların görüldüğü yerler ortasında başı çekiyor.

“YERYÜZÜNÜN CEHENNEMİ”

“Yeryüzünün cehennemi” olarak tanımlanan Danakil Çöküntüsü, yıl boyunca çok sıcak ve kurak şartlarıyla dikkati çekiyor.

Bölgedeki sıcaklık, yıllık ortalama 35 derece civarında seyrediyor lakin birtakım günler 50 dereceye yaklaşabiliyor. Danakil Çöküntüsü, bu özelliğiyle dünyanın “yaşanabilir en sıcak yeri” kabul ediliyor.

Kayıtlara geçen en yüksek sıcaklıklardan biri, 1931 yılında Tunus’un Kebili kentinde ölçülen 55 derece oldu. Sudan’ın Vadi Halfa kenti ile Etiyopya’nın Danakil Vadisi de yıl boyunca 50 dereceye yaklaşan sıcak hava bedelleriyle biliniyor.

Öte yandan, Libya’nın El Aziziye kentinde 1922’de ölçülen 58 derece rekoru, ölçüm yanlışı nedeniyle resmi olarak geçersiz sayılıyor.

AFRİKA İKLİMİ: SICAK VE NEMLİ YA DA KURAK VE KAVURUCU

Afrika’nın kuzeyinde yer alan çöl bölgeleri, gündüz 45-50 dereceyi bulabilen hava sıcaklığının gece önemli oranda düşmesiyle termal dalgalanmalara sahne oluyor.

Nem oranının hayli düşük olması, buharlaşmayı artırarak kuraklığı daha da derinleştiriyor.

Orta ve ekvatoral Afrika’da ise Kongo, Kamerun, Gabon ve Ekvator Ginesi üzere ülkelerde sıcaklıklar 25-30 derece ortasında seyrediyor lakin nem oranı epey yüksek. Bu bölgelerde yıl boyunca hava sıcak ve yağışlı kalıyor.

Bu ülkelerin bir kısmında, 2024-2025 devrinde 90 günden fazla “aşırı sıcak gün” yaşandı. Burundi, Komorlar, Kongo, Ekvator Ginesi, Gabon, Gana, Liberya, Ruanda ve Sao Tome ve Principe üzere ülkelerde yılın üç ayından fazlası, 1991-2020 devrindeki günlerin yüzde 90’ından daha sıcak geçti.

Etiyopya, Kenya ve Tanzanya’yı da kapsayan Doğu Afrika’nın dağlık alanları, daha ılıman bir iklime sahipken Güney Afrika’da mevsimsel farklılıklar belirginleşiyor. Bilhassa dağlık kesitlerde yaz aylarında bile serin hava görülebiliyor.

2024’TE REKORA ULAŞTI

Afrika ülkeleri, 2024 yılında dünya genelinde kaydedilen 67 çok sıcaklık olayının 14’ünü yaşadı. Bu olaylar, hasatların yok olması ya da yapıların ziyan görmesi üzere önemli sonuçlara yol açtı. 54 Afrika ülkesinden 42’si, bu çok sıcaklardan etkilendi.

Aşırı sıcaklar, 2024 yılı boyunca kıtanın birçok yerinde tarımı, iş gücünü ve eğitimi olumsuz etkiledi. Bilhassa Batı ve Orta Afrika’da Aralık 2024’te yaşanan sıcak hava dalgası, iklim değişikliğinin tesiriyle en az 15 kat daha mümkün hale geldi.

Güney Sudan’da şubattaki sıcak hava dalgası nedeniyle okullar iki hafta kapatıldı çünkü birtakım çocuklar sıcak çarpması nedeniyle bayıldı.

Halk dışarı çıkmamaları ve daima su tüketmeleri konusunda uyarıldı fakat pek çok meskende klima, vantilatör ya da pak içme suyu bulunmuyor.

AFRİKA SICAKLARININ NEDENİ

Afrika’dan gelen sıcak hava dalgası Türkiye’de bilhassa İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde tesirli oluyor. Meteoroloji Genel Müdürlüğüne nazaran, kimi kentlerde sıcaklık 45 dereceyi aştı.

Uzmanlar, bu cins sıcaklıkların ilerleyen yıllarda daha sık görülebileceğine dikkati çekiyor. İklim değişikliği, Afrika’daki çok sıcaklıkları ve kurak periyotları tetiklemeye devam ediyor.

Çölleşme bilhassa Sahel jenerasyonu üzere geçiş bölgelerinde süratle yayılıyor. Bu durum sırf Afrika’yı değil, sıcak hava akımlarının ulaştığı tüm bölgeleri, Türkiye dahil direkt etkiliyor.

DENİZLER ISINIYOR, TESİRLERİ BÜYÜYOR

2024 yılında Atlantik Okyanusu ve Akdeniz’deki deniz yüzeyi sıcaklıkları şimdiye kadarki en yüksek düzeylere ulaştı. Ocak-nisan aylarında, yaklaşık 30 milyon kilometrekarelik deniz alanı, “denizel sıcak hava dalgaları”yla etkilendi ve bu, 1993’ten bu yana en büyük alan oldu.

Yüksek deniz sıcaklıkları deniz ekosistemlerini bozarken, tropik fırtınaları da şiddetlendirebiliyor ve deniz düzeyinin yükselmesiyle birleşerek kıyı bölgelerini tehdit ediyor.

Artan sıcaklıklar hem insan sıhhatini hem de ziraî üretimi tehdit ediyor.