Los Angeles hunharca gasp edilmişti…

Ümit Yenişehirli

ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Los Angeles kentinde, dört gündür devam eden ve hâlâ da denetim altına alınamayan orman yangınlarında 10’u aşkın kişi hayatını kaybederken, – şimdilik – 360 bin kişi de tahliye oldu.

Devam eden yangınlarda bugüne kadar 27 bin dönümden fazla alanın yandığı varsayım edilen kentte yağmalamalar da başladı. Ortalarında; İsrail’in Gazze’de gerçekleştirdiği soykırımla ilgili, “Uzlaşma muahede yok, hepsini öldürün.” diyen aktör James Woods’un da bulunduğu çok sayıda ünlü ismin malikânesi yandı, kıymetli eşya, mücevher ve nakit paraları kül oldu. Elhasıl zenginlik, şan, şöhret, cümbüş ve tatilin kenti Los Angeles tam bir kâbus yaşıyor.

Şehir; 175 yıl evvel resmi ismi Los Angeles (Melekler Şehri) olurken de bir diğer kâbusun pençesindeydi, Kızılderili ve Meksika kökenliler için ağır, acıklı, kan ve gözyaşıyla dolu bir kâbusun…

HÂLÂ TOPLU KIZILDERİLİ KEMİKLERİ BULUNUYOR

Kaliforniya’nın Los Angeles havzası, MÖ 2000 ile MS 1600 yılları ortasında Aztek kabilelerinin vatanıydı. Kuzey bölgelerden Kızılderili göçü de alan bölgede bu halklar, 1600’lü yıllara kadar sakince yaşamıştı.

İspanyol işgalciler ve yanlarındaki Hristiyan misyonerlerin ufukta görünmesiyle ise bölgenin yerlileri için şiddetli vakitler da başlayacaktı. İspanyollar ve birtakım başka Avrupa ülkelerinden gelenler, yerlileri bölgeden uzaklaştırmak için çok sert ve acımasız tekniklere yönelmişti.

Bir müddet, Meksika’daki İspanyol yöneticilerin görevlendirdiği valiler tarafından yönetilen Los Angeles ve etrafı, bilhassa “altına hücum” devrinde ise tam bir belalı yere dönüşecekti. Bölgedeki yerlileri kurban seçen asayişsizlik öylesine yaygındı ki, günümüzde bile kimi otoyol inşaatlarında toplu yerli kemikleri bulunabiliyor.

2019 yılındaki bir otoyol inşaatı, bulunan kemikler nedeniyle durdurulmuştu. 2007 yılında, kıyıdaki bir öteki inşaatta da bir kerede 164 Kızılderili kalıntısına denk gelinmişti. Bu yerlerin geçmişte mezarlık olduğuna dair emareler bulunmaması ise kalıntıların toplu öldürmeler nedeniyle oluştuğunu ortaya koymaktaydı.

SADECE BİR ASIRDA 500 BİN YERLİ YA ÖLDÜRÜLDÜ YA DA GÖÇE ZORLANDI

1850 yılında ABD’nin mülkü haline gelen Kaliforniya ve Los Angeles, Meksikalıların koyduğu “Melekler Şehri” ismini taşısa da kentin meleklerin çağrıştırabileceği düzgünlük ve hoşluklarla uzaktan yakından ilgisi yoktu.

Beyaz Hristiyan Protestanlar ve Yahudi topluluklar ile altın duşunun peşine takılan birçok tekinsiz küme, bölgede terör estirmeye başlamıştı. Bir vakitler Kaliforniya genelinde nüfusu 500 bini bulan Chumash, Tongva ve Serrano yerlileri trajik bir halde azalıyordu. Los Angeles’in nüfusu yalnızca 25 yılda 5 binden 100 bine çıkmıştı.

Bu nüfusun yüzde 95’ten fazlası ise beyazdı, bölgedeki 500 bine yakın yerli ise adeta buharlaşmıştı. Günümüzde yerli kabileleri, yalnızca birkaç bini bulabilen nüfuslarıyla varlıklarını sürdürmeye çalışıyor.

İŞGALCİLERİN ÇİZDİĞİ HARİTALARDA YERLİ YERLERİ YOK OLUYORDU

Yeni gelenler, yerlilere ilişkin yerlere el koyma konusunda o kadar arsızdılar ki, bu uğurda hem topoğrafya bilimini hem de kanun yapıcılığı kullanıyorlardı.

ABD askerî güçleri ile onlarla birlikte hareket eden milis güçler, “arazi ölçümü ve harita oluşturma” ismi altında bölgenin topraklarını yine çizmeye başlamışlardı.

Yerlilerin eski idare periyodunda nispeten müdafaa altına aldıkları tapu hakkı, uyduruk haritalar ışığında ve yeni yasal düzenlemelerle korunaksız bırakılmıştı.

Yeni kanunlara nazaran, artık topraklar el değiştirebilecekti, üstelik ABD mahkemeleri eski periyottan kalma haklarla açılmak istenen mülkiyeti garanti altına alma bahisli davalara bakmıyorlardı.

YENİ ANAYASADA KIZILDERİLİ TANIMI: “KİŞİ OLMAYANLAR”

ABD kenti olarak kabul edildikten sonra Kaliforniya Birliği’ne (eyalet) kabul edilen Los Angeles’te yaşayan yerlilerin otomatik olarak vatandaşlığa kabul edilmesi gerekiyordu. Lakin süratlice yazılan “Kaliforniya Anayasası”na bir karar konularak, yerlilerin ABD vatandaşı olması engellenecekti.

Bu, dünya hukuk tarihine geçecek saçmalıktaki unsur şöyleydi: “Kızılderililer, kişi olmayanlardır.” Bu husus nedeniyle bir Kızılderiliyi öldüren ya da mülküne el koyan Batılı göçmenler yargılanmıyordu. Bu prosedür, Batılılar Kaliforniya geneli ve Los Angeles’i büsbütün el geçirinceye kadar devam edecekti.

“GRİNGOLAR”IN YIRTICI BATI’DA ESTİRDİĞİ TERÖR

Kaliforniya bölgesinin olağan hoşlukları, deniz nakliyeciliğine uygun kıyıları ve en değerlisi de altın yatakları, buraları yeni ABD’nin çabucak hemen öteki hiçbir bölgesinde görülmemiş derecede asayiş meseleleriyle yüz yüze getirmişti.

Kızılderili ve Meksika kökenlilerin taktıkları isimle ortalık “gringo” kaynıyordu. Bunların birçok da kanun kaçağı acımasız tiplerdi. İşin daha da berbatı “kanun adamları” da bu tiplerin yanındaydı. Ülkenin “en sert kasabası” Los Angeles, o bölümlerde ABD’nin en fazla cinayet işlenen yerleşim üniteleri listesinde ön sıralardaydı.

Yerliler lakin hizmetçilik, inşaat işleri üzere alanlarda çalışabiliyordu. Beyazlar, bu çalışanların gece kentte kalmasına da karşıydı. İşleri biten yerliler, akşam olurken kentin dışındaki mülteci kampı denilebilecek standarttaki barakalarına masraflardı.

Baskı düzgünce artıp, kimi yerli kümeler isyan denemelerine girişse de toplu idamlarla tekrar itiraz etmeyi denemek isteyenlerin gözleri korkutuluyordu. Bu idamlar, adeta bir şenlik havasında gerçekleştiriliyordu. Bir kezinde bir idamı, yaklaşık üç bin yeni yerleşimci tezahüratlar eşliğinde izlemişti.

ÜCRETLER İÇKİ OLARAK ÖDENİYORDU

Bölgeyi, adeta her manada fesada uğratmak için gelen işgalciler, yerlilerin gelenek ve ömür biçimlerine da saldırmaktaydılar. Kızılderililerin, klâsik kıyafetlerini giymeleri yasaktı. Asırlardır kutladıkları kıymetli gün ve bayramlarını da icra edemiyorlardı. Pek bilmedikleri içkiyle (ateş suyu) tanışıyorlardı.

MELEKLER KENTİ GENELEV KENTİ OLDU

O meşhur Hollywood sinemaları ya da Red Kit çizgi romanlarında pek olağan gösterilen “Saloon”lar içki, kumar ve fuhuşun merkezi haline gelmişti. Yeniler böylelikle, ailecek taşındıkları yerlerde geçersiz bir ahlakçılıkla bu tesirleri kendilerinden uzak tutuyor, lakin eğlenmek istediklerinde eski yerlerine gidiyorlardı. Yerliler ise daima olarak bu kabahat coğrafyasında yaşamak zorundaydılar.

Yıllar sonra Los Angeles’ın “kırmızı noktalı” bölgelerini inceleyen arkeologlar, alanda en fazla içki şişesi ve bardaklar ile morfin almaya yarayan şırıngalar bulmuşlardı.

HOLLYWOOD KURULUYOR

Los Angeles, yeni binalar, oteller, kara ve demiryollarıyla buluşturulup çağdaş kentleşmenin gereği bütün donatılara sahip olmaya başlarken, bugün sinema sanayisinin ikonik yeri, ABD’nin “sinematik kalbi” Hollywood da burada kurulmuştu. Burayı pazarlayan emlakçı, etrafta çokça bulunan “holly” çalısından ilhamla bölgeye Hollywood (kutsal çalı ülkesi) ismini vermişti.

Beverly Hills denilen mahalde evvel müstakil bir kasaba olarak kurulan Hollywood, daha sonra Los Angeles’ın bir semtine dönüşmüştü. Bölgenin natürel hoşlukları ile ılıman iklimi, sinema yapımcılarına cazip gelmişti. Hollywood’ta çekilen birinci sinema, 1908 tarihli Monte Kristo Kontu olmuştu. Kasabanın Sunset Bulvarı da birinci sinema platosu yapılan yerdi.

– “Los Angeles’in Tarihi”, Los Angeles Belediyesi, lacity.gov

– Kai Stork, “Los Angeles Yerlileri”, Story Maps, 9 Mayıs 2024